16 augustus 2021

Wel kunnen praten, maar het niet durven

Wel kunnen praten, maar het niet durven; Selectief Mutisme

Bang zijn is een natuurlijke reactie op een gevaarlijke situatie. Het zorgt ervoor dat ons lichaam reageert om te gaan vechten of vluchten. Denk maar eens aan het volgende voorbeeld; Stel dat er op dit moment een leeuw bij je in de kamer zou staan; je lichaam reageert door adrenaline aan te maken waardoor je hartslag omhoog gaat, je spieren zich aanspannen en je sneller gaat ademen. Dit helpt je lijf om in actie te komen en te gaan vechten of vluchten. Angst helpt ons, net zoals in dit voorbeeld, dus om een gevaarlijke situatie zo goed mogelijk te kunnen overleven. 

Sommige mensen zijn angstig zonder dat er gevaar dreigt, iedereen kent wel iemand met angst voor spinnen of hoogtevrees. Soms heeft de angst een duidelijke oorzaak, maar we weten ook dat angst deels genetisch bepaald is en soms zonder aanleiding kan ontstaan. Wanneer je door de angst niet meer goed kan functioneren in het dagelijks leven noemen we dit een angststoornis. Naar schatting hebben zo’n 2 tot 6% van de kinderen en jongeren last van een angststoornis.

Wat is selectief mutisme?

Ook wij zien bij ons op de praktijk met grote regelmaat kinderen met angsten, waarbij we bijvoorbeeld Cognitieve Gedragstherapie bieden of de oorzaak van een angststoornis behandelen met EMDR-therapie. Iedereen heeft weleens gehoord van een spinnenangst of paniekaanvallen, maar heb je weleens gehoord van Selectief Mutisme? Dit is een angststoornis die de afgelopen jaren gelukkig steeds meer bekendheid krijgt en waar ik je graag meer over vertel.

Selectief mutisme is een angststoornis waarbij het kind of de jongere thuis praat, maar in andere sociale situaties (zoals op school) nauwelijks of niet. Dit zijn dus kinderen en jongeren die gewoon kunnen praten, maar het in bepaalde situaties niet doen onder invloed van spanning en angst. Deze kinderen vermijden (vaak onbewust) situaties waarin ze moeten spreken, wat op korte termijn voor opluchting bij de kinderen of jongeren kan zorgen. Echter zorgt dit er op langere termijn voor dat de angst alleen maar groter wordt en kinderen (of jongeren) problemen krijgen in hun dagelijks functioneren. Zo zien we bijvoorbeeld kinderen die niet durven aangeven naar het toilet te moeten op school (want dat moet vaak verbaal) en daardoor regelmatig ongelukjes hebben. Ook het samenspel met andere kinderen kan lastig zijn, als je niet verbaal durft te communiceren. Dit kan zorgen voor frustratie en boze buien bij het kind, wat er veelal thuis (in de veilige situatie) uitkomt.

Selectief mutisme komt niet zo vaak voor en is voor veel mensen (nog) onbekend. Het is moeilijk om precies te zeggen hoeveel kinderen en jongeren ermee te maken hebben (omdat gedegen onderzoeken nog ontbreken), maar de schatting is dat 0,3 tot 1% van de kinderen en jongeren hiermee te maken heeft. De stoornis komt, net als bij andere angststoornissen, vaker voor bij meisjes dan bij jongens.

Hoe behandelen we selectief mutisme?

Selectief mutisme is over het algemeen goed te behandelen, vooral wanneer hiermee op jonge leeftijd wordt gestart. Hoe ouder het kind is, hoe lastiger het vaak is het patroon van niet-praten te doorbreken. De meest effectief bewezen behandelvorm is (net als bij andere angststoornissen) Cognitieve Gedragstherapie. Bij ons op de praktijk behandelen we kinderen met Selectief Mutisme door middel van het programma van ‘Spreekt voor Zich’, wat zich vooral richt op de gedragstherapie; kinderen gaan stap voor stap met de therapeut oefenen met het dapper zijn en durven praten. Zowel met ouders, school als het kind zelf wordt aan de slag gegaan, waarbij een deel van de behandeling op school of kinderdagverblijf plaatsvindt. Het behandelprogramma is intensief (tot twee keer per week een behandelmoment) en bij elk kind verloopt de behandeling anders. Over het algemeen zien we positieve resultaten van deze behandeling en willen we alle ouders die hun kind herkennen in deze problematiek aanraden hun kind niet onnodig lang met klachten te laten rondlopen. Twijfel je of er bij je kind mogelijk sprake is van een angststoornis? Neem vrijblijvend contact met ons op en we denken graag met je mee.

Een Stap Voor heeft een actieve samenwerking met de poli Selectief Mutisme van het UMC.

Deze blog is geschreven door: Babet Jansen Orthopedagoog én in opleiding tot Kinder- en Jeugdpsycholoog NIP