10 februari 2021

Negatief zelfbeeld?

Als ouder(s) zal je vast je kind wel eens iets vervelend over zichzelf horen zeggen of merk je dat je kind negatief over zichzelf denkt. Vaak is het kind een uurtje later deze gedachten alweer vergeten en is er niks meer aan de hand. Soms kan het voorkomen dat een kind regelmatig of een langere tijd negatief over zichzelf denkt. Het kind zou dan een negatief zelfbeeld kunnen hebben. Als ouder(s) zal je dan regelmatig horen: 'ik kan niks goed doen', 'ik ben dom', 'het maakt toch niet uit wat ik doe, want niemand vindt mij aardig', 'ik ben niet goed genoeg'. 

Een negatief zelfbeeld is een vaste negatieve overtuiging die het kind over zichzelf heeft en die tot uiting komt in het denken, gevoel en gedrag van het kind. Het kind zal bijna de gehele tijd ontevreden over zichzelf zijn, waardoor hij of zij niet lekker in zijn of haar vel zit en weinig vertrouwen in zijn of haar eigen kunnen heeft. De negatieve gedachtes en gevoelens hebben vaak te maken met de prestaties van het kind. Het kind kan zichzelf gaan terugtrekken, lastige situaties gaan vermijden en kan vervelende situaties persoonlijk opvatten. Met als gevolg dat de negatieve gedachtes in stand gehouden worden. Het kind zal in de klas bijvoorbeeld geen antwoord meer op de vraag durven geven omdat hij of zij denkt dat hij of zij dom is, waardoor het kind ook niet ervaart dat hij of zij de lesstof wel beheerst. Het kan ook voorkomen dat het kind geen vriendjes of vriendinnetjes zal uitnodigen om te spelen, waardoor de kinderen met anderen vriendjes gaan spelen (‘zie je wel ze vinden mij toch niet aardig’).  

Hoe herken je als ouders een negatief zelfbeeld bij je kind? 

• Het kind praat en/of denkt regelmatig negatief over zichzelf, bijvoorbeeld ‘ik ben dom’ of ‘ik kan niks goed doen’. Deze gedachtes kunnen betrekking hebben op meerdere gebieden, zoals: uiterlijk, leerprestaties op school, sportvaardigheden en sociale contacten.
• Het kind vertoont opvallend gedrag: hij of zij zal zich meer terugtrekken, is verlegen of angstig, kan snel boos worden of prikkelbaar.   
• Het kind komt niet voor zichzelf op wanneer het nodig is.
• Het kind kan last hebben van (onverklaarbare) lichamelijke klachten, zoals extreme buikpijn of hoofdpijn.
• Het kind kan moeite hebben met veranderingenen kan tegen dingen op zien.
• Het kind zoekt veel bevestiging bij jou als ouder en heeft deze bevestiging nodig 

Een kind met een negatief zelfbeeld richt zich vaak alleen op de negatieve gedachtes en deze gedachtes zouden bevestigd kunnen worden door situaties die zich voor doen. Bijvoorbeeld wanneer een kind een laag cijfer krijgt voor zijn toets, waarvoor hij de avond van tevoren snel even heeft geleerd. Het kind zal voor zijn of haar gevoel de ‘bevestiging’ krijgen dat hij of zij dom is. Een ander voorbeeld is wanneer een kind als laatste gekozen wordt bij een speelactiviteit en daardoor voor zijn of haar gevoel de ‘bevestiging’ krijgt; ‘zie je wel niemand vindt mij aardig’ of ‘zie je wel ik kan er toch niks van’. Doordat de negatieve gedachtes van je kind vaak al een langere tijd aanwezig zijn is het voor hem of haar lastig om ook stil te staan bij positieve eigenschappen, gebeurtenissen en/of gedachtes. Tevens is het voor het kind moeilijk om positieve informatie vanuit de omgeving aan te nemen, omdat de negatieve gedachtes vaak de overhand hebben. Als ouder(s) kan je een ondersteunende en helpende rol zijn voor je kind, in het leren om negatieve gedachtes om te buigen naar positieve gedachtes. De positieve gedachtes zullen het kind helpen om succeservaringen vast te houden en zelfvertrouwen (terug) te krijgen.

 Hoe kun je als ouder je kind helpen om zijn negatieve gedachtes om te buigen naar positieve gedachtes?  

• Geef het kind gerichte complimenten op het gedrag, zodat het kind meer zelfvertrouwen krijgt.  Bijvoorbeeld ‘wat heb jij goed je best gedaan bij het uitrekenen van de sommen’. Of ‘Knap van je dat jij helemaal zelf je veters hebt gestrikt’.
• Laat het kind merken dat je om hem of haar geeft, prijs inspanningen en toon vertrouwen in het kind.
• Luister naar de gevoelens van je kind en stimuleer je kind om zichzelf te uiten.
• Geef je kind grip op negatieve gedachtes. Praat met het kind over zijn of haar negatieve gedachtes en probeer samen om de negatieve gedachtes te relativeren en om te buigen naar een positieve gedachte. 
• Stimuleer het kind om zelf tot oplossingen te komen. Wanneer het kind merkt dat hij of zij zelf in staat is om iets op te lossen zal zijn of haar zelfvertrouwen groeien.

Wanneer je merkt dat de negatieve overtuigen zo sterk zijn dat het als ouder(s) moeilijk is om het patroon door te breken zou het kind ook baat kunnen hebben bij een training of behandeling die gericht is op het versterken van een positief zelfbeeld. Een behandelmethode die ingezet zou kunnen worden is COMET. COMET staat voor Competitive Memory Training en is een effectieve cognitieve gedragstherapie, waarbij zelfwaardering centraal staat. Middels deze training wordt het zelfbeeld en ook de zelfwaardering verbetert, zodat de positieve eigenschappen, gebeurtenissen en/of gedachtes weer meer ruimte en een positief zelfbeeld op de voorgrond komt.

Deze blog is geschreven door: Linda Stuit, professional Een Stap Voor