15 januari 2024

Gevoelsthermometer: hoe werkt dat?

Een gevoelsthermometer is een visueel hulpmiddel dat wordt gebruikt om gevoelens te herkennen, benoemen en er over te praten. Dit is vooral handig voor kinderen die moeite hebben met het verwoorden van hun gevoelens. Het doel is om een beter begrip te krijgen van een kind zijn emotionele toestand op een schaal van lichte tot intense gevoelens. Door meer inzicht te krijgen in de emoties van je kind, kun je als ouder nauwer aansluiten bij wat hij of zij nodig heeft. Hoe ziet een gevoelsthermometer er uit?

Kleuren en gradaties
De thermometer is vaak verdeeld in verschillende kleurgradaties die overeenkomen met verschillende emoties. Onderaan deze pagina kun je een gevoelsthermometer bekijken. Bijvoorbeeld:

• Blauw (Laag): Rustig, kalm, tevreden
• Groen (Gemiddeld): Vrolijk, blij, opgewonden
• Geel (Matig): Opgewonden, bezorgd, een beetje boos
• Oranje (Hoog): Gefrustreerd, boos, verdrietig
• Rood (Heel hoog): Woedend, extreem verdrietig, overweldigd

Gezichtsuitdrukkingen
Elke kleurzone wordt vergezeld door gezichtsuitdrukkingen die het gevoel illustreren. Dit maakt het gemakkelijker voor kinderen om hun gevoelens te herkennen.

Reflecteren
Het kind wordt thuis en tijdens de therapie aangemoedigd om regelmatig naar de gevoelsthermometer te kijken en te bepalen in welke kleurzone ze zich op dat moment bevinden. Dit bevordert zelfreflectie en bewustzijn over de gevoelens van het kind. 

Er over praten
Het helpt ook bij het communiceren over de gevoelens met anderen. Bijvoorbeeld, als iemand zich in de gele zone bevindt, kan hij of zij bijvoorbeeld aangeven dat het zich wat verdrietiger voelt, of wat gespannen. Dit biedt ouders de mogelijkheid om passend te reageren en ondersteuning te bieden. Je kunt als ouder ondertitelen wat je ziet. ‘He, wat ben jij vrolijk en blij, jij zit volgens mij in het groene gebied’. Of ‘Ik zie dat je spanning oploopt, dat vind ik naar voor je, je mag van mij je Donald Duck gaan lezen hoor’. Door regelmatig verbaal te ondertitelen leert het kind zichzelf ook steeds beter te begrijpen.

Rood = Rust
Wanneer een kind zich in het rode of dieporanje gebied bevindt is het vaak ‘olie op het vuur’ om te benoemen dat het moet gaan afkoelen omdat het in het rode gebied zit. Dan wordt een dergelijke thermometer al snel als strafmiddel ervaren. Hierdoor zijn kinderen geneigd er niet meer mee te willen werken. Goed om te weten dat bij hoge gevoelens/emoties de hersenen overschakelen naar overlevingsstand. Hierdoor kunnen ze niet meer logisch denken of goede beslissingen maken. Ze doen het niet expres. De beste remedie is op zo’n moment om een kind te laten afkoelen of rusten. Moedig subtiel aan om rust te pakken en bouw - waar mogelijk - dit in voor het kind. 

Naderhand kun je er eventueel nog bij stil staan, niet als 'belerend' moment maar als reflectie moment. Bijvoorbeeld: 'Ik vond het naar voor je dat je in rood zat vanochtend, had ik je ergens bij kunnen helpen'? Of 'Ik vond vanochtend naar voor je, kun je er iets over vertellen?'. Lees ook ons andere blog over 'Mijn kind is er gewoon op uit om mij te treiteren'. Geen kind vindt het leuk om woede buien te hebben en te ervaren. Dit kost heel veel energie en veroorzaakt vaak een heleboel verdriet. 

In de behandelkamer
In een therapeutische setting kan de gevoelsthermometer worden gebruikt als een gespreksstarter om emoties te bespreken en om het kind te helpen hun gevoelens beter te begrijpen.

Wat te doen bij welk gevoel?
Het is fijn om met elkaar een thermometer in te vullen en ook te bekijken wat een kind nodig heeft in bijvoorbeeld het geel/oranje gebied. De spanning loopt dan vaak hoger op maar dan kun je soms nog wel dingen ‘doen’ waardoor de spanning zakt. Sommige kinderen geven dan aan met rust gelaten te willen worden zodat ze weer kunnen zakken in spanning. Sommige willen slaan op een kussen en andere willen even terugtrekken door alleen naar buiten te gaan. Goed om met elkaar te bekijken wat het kind nodig heeft in welke toestand. 

Geschreven door: Danielle Goedhart-Bax
Orthopedagoog-Generalist